Τριμερής ευρωπαϊκή πρωτοβουλία για την Αλβανία και την ΕΕΜ: Ιδιωτικός τομέας, κοινωνία πολιτών και δημόσιες αρχές

Με επιτυχία πραγματοποιήθηκε στο Πολιτιστικό Κέντρο Κατίνα Παππά, της Λιβαδειάς του Δήμος Φοινικαίων, η Ημερίδα διερεύνησης των αναπτυξιακών προοπτικών στις περιοχές της Ελληνικής Εθνικής Μειονότητας και του νότου της Αλβανίας, στο πλαίσιο της ενταξιακής πορείας της χώρας προς την ΕΈ. Επρόκειτο για μια ελληνική συμβολή κοινωνίας πολιτών. Στην εκδήλωση συμμετείχαν 70 άτομα, στελέχη της αυτοδιοίκησης, υπάλληλοι και πολιτικοί, επιχειρήσεις, εκπρόσωποι της κοινωνίας πολιτών και πολίτες, από τους Δήμους Φοινικέων, Αγίων Σαράντα, Δρόπολης και Αργυροκάστρου.

Σκοπός του σεμιναρίου ήταν η ενημέρωση και επιμόρφωση στελεχών της αυτοδιοίκησης (αιρετών και υπαλλήλων) και άλλων αρχών, οργανώσεων Κοινωνίας Πολιτών και άλλων φορέων ιδιωτικής πρωτοβουλίας, σχετικώς με τις σύγχρονες συνθήκες και δυνατότητες ανάπτυξης και χρηματοδότησης των περιοχών αυτών της υπαίθρου στη Νότια Αλβανία, καθώς και η γνωριμία, δικτύωση και επαφές για την προώθηση των παραπάνω στόχων. Τη συνάντηση άνοιξαν απευθύνοντας χαιρετισμό, ο Δήμαρχος Φοινικέων Ρoμέος Τσακούλι, ο Βουλευτής πνευμονολόγος Νίκος Κούρης, ο Αντιπεριφερειάρχης Αυλώνα Χαράλαμπος Παντέχης και ο βουλευτής Θεσπρωτίας Βασίλης Γιόγιακας.

Ο Νίκος Γιαννής, ενεργός υποστηρικτής της ευρωπαϊκής ιδέας και στέλεχος της Ευρ. Επιτροπής, τοποθέτησε εξαρχής τη συνάντηση αυτή στο ευρύτερο διεθνοπολιτικό περιβάλλον της περιόδου που διανύουμε με τα δραματικά γεγονότα στη Μέση Ανατολή, συσχετίζοντας τα με μια σύντομη ιστορική αναδρομή στην ευρωπαϊκή ιδέα. Ανέδειξε την οικονομική συνεργασία ως εργαλείο ευημερίας αλλά και για την αποφυγή εθνικών ανταγωνισμών και αντ΄ αυτών, υπογραμμίζοντας τη σημασία των ανθρώπων αντί των συνόρων και τη σημασία των τεσσάρων ελευθεριών (άνθρωποι, αγαθά, υπηρεσίες, κεφάλαια). Όπως είπε, η περιοχή όπου ζει η μειονότητα είναι ένας τόπος παρατημένος από όλες τις πλευρές και ότι όραμα μας πρέπει να γίνει οι εγκαταλειμμένες παραμεθόριες περιοχές της Αλβανίας και της Ελλάδας να αποτελέσουν γέφυρα και πρότυπο έξυπνης ανάπτυξης, συνεργασίας και ειρήνης. Για τον σκοπό αυτό χρειάζεται να αξιοποιήσουμε σωστά την άφθονη διαθέσιμη γνώση στην Ελλάδα και την ΕΕ και να προετοιμάσουμε και απευθυνθούμε στα άτομα που μπορούν να κατασκευάσουν και οδηγήσουν τη «γέφυρα» αυτή. Τέλος αναφέρθηκε στην πορεία της Αλβανίας προς την ΕΕ, την προενταξιακή βοήθεια της ΕΕ προς την Αλβανία και τις προοπτικές αυτής της σχέσης. Έκλεισε συσχετίζοντας τον χαρακτήρα του ευρωπαϊκού εγχειρήματος ως εθελοντική παραχώρηση κυριαρχίας προς επίτευξη μεγαλύτερης ασφάλειας, βιώσιμης ανάπτυξης, δημοκρατίας και δικαιωμάτων, με τον εθελοντικό χαρακτήρα της κινητοποίησης και παρουσίας όπως και όσων άλλων συμμετέχουν στην Ευρωπαϊκή Ελληνοαλβανική αυτή πρωτοβουλία.

Ο Στέφανος Πανακούλιας παρουσίασε το πρόγραμμα ERASMUS PLUS και τις προοπτικές ανάπτυξης του στην Αλβανία καθώς επίσης και την παρουσίαση των προ ενταξιακών έργων IPA. Παρουσίασε διάφορα παραδείγματα και βέλτιστες πρακτικές, ενώ πρότεινες ιδέες. Ο Θόδωρος Αλεξίου παρουσίασε τις απαραίτητες οργανωτικές ενέργειες που θα πρέπει να γίνονται για την υποβολή και την διαχείριση προτάσεων σε Ευρωπαϊκά προγράμματα. Επίσης επεσήμανε τα κυριότερα λάθη που γίνονται κατά την υποβολή και την υλοποίηση των προτάσεων καθώς και τους τρόπους που αυτά μπορούν να αποφευχθούν ή να διορθωθούν. Η ομιλία του Ευθυμίου Αποστολάκη με θέμα Υψηλή τεχνολογία και εφαρμογές της στην παράδοση και τον τουρισμό, καταπιάστηκε με έργα του δημιουργικού γραφείου TimAp Design Studio, που έχουν υλοποιηθεί στα πλαίσια ευρωπαϊκών προγραμμάτων. Παρουσιάστηκε το έργο GRANES, που το TimAp Design Studio ήταν ο φορέας υλοποίησης, στα πλαίσια του πρώτου κύκλου της δράσης "Ερευνώ-Δημιουργώ-Καινοτομώ" και έλαβε χώρα στο αντικείμενο της ψηφιοποίησης και της ανάπτυξης νέων μεθοδολογιών σχεδιασμού και παραγωγής της Γιαννιώτικης Αργυροτεχνίας. Αναφέρθηκε, επίσης, το έργο Adrion, στα πλαίσια του προγράμματος Interreg, όπου το TimAp Design Studio συμμετείχε ως υπεργολάβος για το σχεδιασμό και την αναπαράσταση του αρχαιολογικού χώρου της Δωδώνης, αλλά και της δημιουργίας της εφαρμογής επαυξημένης πραγματικότητας για το χώρο".

Στις συναντήσεις που έλαβαν χώρα στο περιθώριο της δημόσιας συζήτησης, αφού τέθηκαν τα αναπτυξιακά ζητήματα, ελλείμματα και προοπτικές του Νότου της Αλβανίας με έμφαση στις περιοχές που διαμένει η ΕΕΜ, διερευνήθηκαν και εξετάσθηκαν διάφορες ιδέες και προτάσεις. ‘Εγιναν διμερείς συναντήσεις, όπως με το Δ.Σ. Συλλόγου Άγιος Κοσμάς στους Αγίους Σαράντα, με ομάδα στελεχών του Δήμου Αργυροκάστρου υπό την Αντιδήμαρχο και ιδιωτικούς φορείς.

Κατά την επίσκεψη στην Αγία Σοφία, έδρα του Δήμου Φοινικαίων, επισημάνθηκαν τα σημαντικότερα ζητήματα, δρόμοι, ρεύμα, νερό, φτώχεια, δημογραφική απίσχνανση, υγεία-πρώτες βοήθειες, παιδεία, υποδομές γεωργίας. Καθώς 4.000 είναι οι κάτοικοι στην πραγματικότητα έναντι 40.000 εγγεγραμμένων, οι υπόλοιποι βρίσκονται κυρίως στην Ελλάδα, η περιοχή με αμιγή ελληνικό πληθυσμό «αργοσβύνει».Ο αγροτουρισμός, οι μικροφάρμες, τα φαρμακευτικά φυτά, αποτελούν συγκριτικά πλεονεκτήματα, κάποια διέξοδο και πρόκληση για ένα κάποιο βιώσιμο μέλλον. Η ανάδειξη των μονοπατιών και του μοναδικού φυσικού περιβάλλοντος, η αποφυγή των λαθών που έγιναν στην Ελλάδα και δεν είναι αναγκαίο να επαναληφθούν κι εδώ, η γειτνίαση και η ενιαία θεώρηση με τη γειτονική Θεσπρωτία και κατ’ επέκταση τα Ιωάννινα και την ‘Ηπειρο και η ένταξη της Αλβανίας στην ΕΕ το συντομότερο εφόσον πληρούνται οι προϋποθέσεις, είναι ο οδικός χάρτης που συμπερασματικά συμφωνήσαμε και προσφέρει μια ελπίδα.

Ποιοι. Μια ομάδα ενεργών πολιτών ελληνικής προέλευσης από την Ελλάδα και την Αλβανία, προερχόμενοι από εθελοντικές οργανώσεις, σύμβουλοι επιχειρήσεων και επιχειρηματίες, εργαζόμενοι στην ΕΕ, ενδιαφερόμενοι και ασχολούμενοι με τα κοινά σε όλα τα επίπεδα, με γνώση, εμπειρία και επαφές για την αξιοποίηση ευρωπαϊκών και άλλων χρηματοδοτικών πόρων, ιδέες και θέληση για την επίτευξη βιώσιμης ανάπτυξης στην περιοχή, με έμφαση στις περιοχές όπου η Ελληνική Εθνική Μειονότητα (ΕΕΜ).

Τι. Την ομάδα ενώνει η ισχυρή επιθυμία υποβοήθησης και επιτάχυνσης της ενταξιακής πορείας της Αλβανίας προς την ΕΕ, η διάθεση τεχνικής υποστήριξης, ενημέρωσης και ενθάρρυνσης, ιδιαιτέρως προς τις λιγότερο ανεπτυγμένες περιοχές της νότιας Αλβανίας και η αναζήτηση και προώθηση συνεργασιών με ελληνικούς φορείς. Οικονομία και πολιτισμός. Αναδεικνύεται η τριγωνική προϋπόθεση της ανάπτυξης: συμπληρωματικότητα μεταξύ, δημοσίων αρχών, ιδιωτικού τομέα και Οργανώσεων Κοινωνίας Πολιτών. Ως δημόσιες αρχές νοούνται οι αλβανικές, ελληνικές και άλλες κρατικές αρχές, οι φορείς τοπικής αυτοδιοίκησης των δύο χωρών, η ΕΕ και διεθνείς οργανισμοί. Επιδίωξη είναι η διαχρονική βελτίωση των ελληνοαλβανικών σχέσεων και της διμερούς συνεργασίας, καθώς και των ευρω-αλβανικών σχέσεων.

Φορέας. Εξετάζεται η δημιουργία νομικού προσώπου με έδρα την Ελλάδα και συμμετοχή σε αυτό τόσο νομικών όσο και φυσικών προσώπων.

Σε συνέχεια της ημερίδας που έγινε στη Δρόπολη στις 8 Αυγούστου 2023, η Ομάδα Πρωτοβουλίας για την ενίσχυση της διμερούς Ελληνοαλβανικής συνεργασίας στο πλαίσιο της ΕΕ και του κεκτημένου της, και της πορείας ένταξης της Αλβανίας στην ΕΕ, πραγματοποίησε επίσκεψη και σειρά χρήσιμων ενημερωτικών και διερευνητικών επαφών στα Τίρανα, στις 18-20 Σεπτεμβρίου 2023.

Η Ομάδα Πρωτοβουλίας συναντήθηκε και είχε διεξοδικές συζητήσεις στα Τίρανα με:

• τον Αρχιεπίσκοπο Τιράνων και πάσης Αλβανίας Αναστάσιο και τους συνεργάτες του,
• την Πρέσβη της Ελλάδας στην Αλβανία κα Κωνσταντίνα Καμίτση, τον εμπορικό ακόλουθο κο Μάριο Μπελιμπασάκη, και τον Πρόξενο της Ελλάδας στο Αργυρόκαστρο κο Δημήτρη Σαχαριάδη,
• εκπρόσωπο του παραρτήματος του ιδρύματος Open Society-Soros Foundation στην Αλβανία,
• εκπροσώπους του παραρτήματος του Γερμανικού Οργανισμού Συνεργασίας για την Ανάπτυξη GIZ – German Development Cooperation στα Τίρανα,
• εκπρόσωπους του SOS Children’s Village
• τον Γενικό Διευθυντή του State Agency for Strategic Programming and Assistance Coordination – SASPAC, General Director-Mr. Ilir Beqaj
• Με τον Πρύτανη Besnik Aliaj, Rector of Polis University, ιδιωτικό πανεπιστήμιο, Τίρανα
• Κόστα ZHONGA, Ζωγράφος, δημοσιογράφος, επικεφαλής Φεστιβάλ Κινηματογράφου Δρόπολης.

Ένα βασικό συμπέρασμα από τις επαφές αυτές και τις συζητήσεις ήταν η διαπίστωση από την Ομάδα Πρωτοβουλίας της σκοπιμότητας δημιουργίας κατάλληλου Νομικού Προσώπου στο πλαίσιο της ελληνικής έννομης τάξης, που θα δικτυώνει και θα ενώνει πλέον σε μόνιμη βάση τα μέλη της και τους φίλους της, διευκολύνοντας τις συνεργασίες και τις κοινές δράσεις.

Μέλη του νέου νομικού προσώπου θα μπορούν να είναι εκπρόσωποι του ιδιωτικού τομέα και της κοινωνικής οικονομίας και των δυο χωρών, ενεργά μέλη της κοινωνίας των πολιτών και των δυο χωρών, στελέχη της ΕΕ και ενδεχομένως της δημόσιας διοίκησης και αυτοδιοίκησης της Ελλάδας και της Αλβανίας, που ενδιαφέρονται ενεργά για την προώθηση της οικονομικής και πολιτιστικής συνεργασίας μεταξύ των δυο χωρών και την προώθηση της κοινής ευημερίας και άνθισης της διασυνοριακής συνεργασίας, υπό την ομπρέλα και πάντα στο πλαίσιο της ΕΕ και του κεκτημένου της.

Η Ομάδα Πρωτοβουλίας συμφώνησε για τη σύσταση επταμελούς άτυπης Ομάδας Εργασίας που θα προωθήσει την υλοποίηση του παραπάνω στόχου της σύστασης Νομικού Προσώπου και παράλληλα θα επιδιώξει την προώθηση των γενικών στόχων του της Ελληνοαλβανικής συνεργασίας στα πλαίσια της ΕΕ και του κεκτημένου της, περιλαμβανόμενης και της κινητοποίησης κάθε δυνατής και διαθέσιμης βοήθειας για τους σκοπούς αυτούς.

Συμφωνήθηκε ότι μέλη της ομάδας εργασίας είναι 3 φυσικά και 4 νομικά πρόσωπα, σε αλφαβητική σειρά οι Αλεξίου Θόδωρος, Γιαννής Νίκος, Κολυβάς Γιώργος, Μηλιώνης Σταύρος (ΚΕΑΝ), Πανακούλιας Στέφανος (SKEPSIS, ICSD), Ραφαήλ Ηλίας (IASIS), Ανδρωνά Κατερίνα (Ευρωπαϊκή Έκφραση). Οι Γιαννής Νίκος και Γιώργος Κολυβάς θα φροντίσουν για τη διαδικτυακή συνάντηση και τη δρομολόγηση του έργου της Ομάδας Εργασίας.

Σκοπός της ημερίδας ήταν η διερεύνηση των αναπτυξιακών προοπτικών των περιοχών που διαμένει η Ελληνική Εθνική Μειονότητα (ΕΕΜ) στην Αλβανία, αλλά και του ευρύτερου νότου της χώρας, στο πλαίσιο της ενταξιακής πορείας της προς την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Η πρωτοβουλία για τη διοργάνωση της ημερίδας προήλθε από τον κ. Νίκο Γιαννή, ανώτερο στέλεχος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ηπειρώτη στην καταγωγή και συντονιστή της άτυπης ένωσης εργαζομένων στην ΕΕ που κατάγονται ή αγαπούν την Ήπειρο. Υποστηρίχθηκε δε από την Ελληνική Πρεσβεία στα Τίρανα, το Ελληνικό Γενικό Προξενείο Αργυροκάστρου και τον ομογενειακό Δήμο Δρόπολης.

Στην ημερίδα, που έλαβε χώρα στο Δημαρχείο της Δρόπολης και στο ξενοδοχείο Cajupi στο Αργυρόκαστρο, συμμετείχαν ο Γενικός Πρόξενος της Ελλάδος στο Αργυρόκαστρο κ. Δημήτρης Σαχαρίδης, ο Δήμαρχος Δρόπολης & Πωγωνίου κ. Δημήτρης Τόλης, εκπρόσωποι του Δήμου, καθώς και των Δήμων Φοινικαίων και Αγίων Σαράντα και επιχειρηματίες της περιοχής (συμπεριλαμβανομένων και εκπροσώπων του Εμπορικού Επιμελητηρίου Αργυροκάστρου). Συμμετείχαν, επίσης, ειδικοί σε ζητήματα πιστοποίησης, εκπρόσωποι Οργανώσεων Κοινωνίας Πολιτών στους τομείς του πολιτισμού, νεολαίας, ευάλωτων ομάδων, περιβάλλοντος και πρώην πολιτικοί προερχόμενοι από τα Τίρανα. Συμμετείχαν, τέλος, Έλληνες Εμπειρογνώμονες της Ευρ. Επιτροπής και ειδικοί σε θέματα αξιοποίησης ευρωπαϊκών προγραμμάτων από τον χώρο της ελληνικής τοπικής αυτοδιοίκησης και τον ιδιωτικό τομέα, οι οποίοι ήταν και οι κύριοι ομιλητές.

Η θεματολογία της ημερίδας περιελάμβανε: α) ζητήματα ανάπτυξης του πρωτογενούς τομέα, των τομέων μεταποίησης, τουρισμού, πολιτισμού, ενέργειας, προστασίας φυσικού περιβάλλοντος (λ.χ. Αώος ποταμός) και αντιμετώπισης φυσικών καταστροφών, β) τη συνεργασία στο πλαίσιο ευρωπαϊκών προγραμμάτων, όπως το πρόγραμμα διακρατικής συνεργασίας Interreg VI-A IPA Greece Albania, και γ) ευρωπαϊκά προγράμματα όπως τα ERASMUS+, Creative Europe, Horizon Europe, και το μέσο προενταξιακής βοήθειας αγροτικής ανάπτυξης IPARD.

Ως προς τις περιοχές που διαβιεί η ΕΕΜ επισημάνθηκαν οι ανάγκες και ελλείψεις σε βασικές υποδομές, από εκπροσώπους των Δήμων Δρόπολης, Φοινικαίων και Αγίων Σαράντα, καθώς και επιχειρηματίες. Το βασικότερο, ωστόσο πρόβλημα είναι η φυγή των νέων εκτός των περιοχών αυτών και ειδικώς στο εξωτερικό, κάτι που καθιστά προβληματική, τόσο την εύρεση εργατικού δυναμικού για τις επιχειρήσεις σε μεσοπρόθεσμη και μακροπρόθεση βάση, όσο και τις γενικότερες προοπτικές για την ανάπτυξή τους (δίχως νέους ανθρώπους δεν είναι δυνατή η ανάληψη αναπτυξιακών ή/και επιχειρηματικών πρωτοβουλιών). Το πρόβλημα της φυγής των νέων υφίσταται βεβαίως για όλη την Αλβανία, η οποία βιώνει τα τελευταία χρόνια το τρίτο μεγάλο μεταναστευτικό κύμα από τότε που εγκαθιδρύθηκε η δημοκρατία στη χώρα, χαρακτηριστικό του οποίου είναι η φυγή όχι μόνο των νέων, αλλά και σχετικά εξειδικευμένου και μορφωμένου ανθρώπινου δυναμικού.

Βασική προϋπόθεση για την επιστροφή ή/και παραμονή των νέων στις εστίες τους είναι η παροχή ευμενέστερων εργασιακών προοπτικών, καθώς και κινήτρων για προσωπική και επιχειρηματική ανέλιξη σε συνδυασμό με την βελτίωση βασικών υποδομών στους τομείς μεταφορών, ενέργειας και υγείας, με σκοπό να βελτιωθεί και να καταστεί περισσότερο ελκυστική η καθημερινή διαβίωση.

Η προοπτική αυτή μπορεί να υλοποιηθεί, εν μέρει, μέσα από την καλύτερη αξιοποίηση Ευρωπαϊκών προγραμμάτων και της προενταξιακής βοήθειας της ΕΕ προς την Αλβανία, σε συνδυασμό με την θέσπιση ενός δομημένου, ρεαλιστικού και μακροχρόνιου αναπτυξιακού πλαισίου-σχεδίου που θα ανταποκρίνεται στις ιδιαίτερες ανάγκες και ελλείψεις, αλλά και στα παραγωγικά και συγκριτικά πλεονεκτήματα κάθε περιοχής.

Υπάρχει, ωστόσο, έλλειψη γνώσης, ενημέρωσης και κουλτούρας για την αξιοποίηση ευρωπαϊκών προγραμμάτων προενταξιακής βοήθειας προς την Αλβανία, από πλευράς τοπικής αυτοδιοίκησης (σε επίπεδο Περιφέρειας, και κυρίως ομογενειακών δήμων) και θα πρέπει, συνεπώς, να βρεθούν τρόποι για μία συστηματικότερη και πιο διαρθωμένη μετάδοση της πληροφόρησης ως προς τις δυνατότητες και τη μέθοδο που προσφέρουν τα προγράμματα αυτά.

Η όλη προσπάθεια, επίσης, προϋποθέτει την ανάπτυξη συνεργειών και στενότερου συντονισμού σε δύο βασικούς άξονες: έναν κάθετο-γεωγραφικό (Ευρωπαϊκή Ένωση, Ελλάδα και Αλβανία, αυτοδιοίκηση) και έναν οριζόντιο (Δημόσιες Αρχές, Επιχειρηματικοί φορείς και Κοινωνία των Πολιτών).

Πέραν των ανωτέρω συμφωνήθηκε: α) να διοργανωθεί αντίστοιχη ημερίδα στον Δήμο Φοινικαίων τον ερχόμενο Οκτώβριο (πιθανή ημερομηνία Τετάρτη 11.10) με καλή προετοιμασία και στοχευμένη θεματολογία που θα αφορά τις ιδιαίτερες ανάγκες της συγκεκριμένης περιοχής και, β) να συσταθεί Ομάδας Δράσης που θα αποτελείται από αρμοδίους και εθελοντές από την τοπική αυτοδιοίκηση σε περιοχές της ομογένειας αλλά και από τον ευρύτερο αλβανικό νότο και με την εθελοντική κινητοποίηση Ελλήνων, Αλβανών, καθώς και εργαζομένων στην ΕΕ, μέχρι το τέλος του τρέχοντος έτους.

Στόχος θα είναι η επεξεργασία μίας έκθεσης που θα καταγράφει αναπτυξιακές ελλείψεις των περιοχών όπου διαβιεί η Ελληνική Εθνική Μειονότητα και θα προτείνει σχετικές λύσεις για την αντιμετώπισή τους. Εξετάζεται δε η προοπτική περαιτέρω επαφών γνωριμιών και συζητήσεων με παράγοντες στα Τίρανα που μπορούν να έχουν σχετική συμβολή. Η έκθεση αυτή θα προτείνει, βεβαίως και σχετικές λύσεις στα αναπτυξιακά προβλήματα του ευρύτερου αλβανικού νότου, λαμβάνοντας υπόψη ότι αναπόσπαστο μέρος αυτού αποτελούν οι περιοχές της ΕΕΜ.

Όλοι οι συμμετέχοντες εκτίμησαν την πρωτοβουλία για τη διοργάνωση της συγκεκριμένης ημερίδας ως ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσα, χρήσιμη και χρήζουσα συνέχειας. Διαπιστώθηκε η κοινή βούληση και ισχυρή επιθυμία ένταξης της Αλβανίας στην ΕΕ. Η προοπτική, βεβαίως, αυτή δεν είναι αυτόματη, αλλά προϋποθέτει και την εκπλήρωση βασικών πολιτικών κριτηρίων (σεβασμός του κράτους δικαίου, της δημοκρατίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων-συμπεριλαμβανομένων και των δικαιωμάτων της ΕΕΜ), όπως καταδεικνύει και η υπόθεση Μπελέρη και σύμφωνα με παρέμβαση του κ. Δ. Σαχαρίδη.

Επισημάνθηκε, τέλος, η ανάγκη η Ελλάδα να διαδραματίσει έναν ενεργό και πρωταγωνιστικό ρόλο για την αναζωογόνηση των αναπτυξιακών δυναμικών των περιοχών που διαβιεί η ΕΕΜ, αφενός αξιοποιώντας, κατά το μέγιστο δυνατό, ευρωπαϊκά προγράμματα προενταξιακής βοήθειας προς την Αλβανία στο πλαίσιο και της διμερούς συνεργασίας των δύο χωρών και αφετέρου ενισχύοντας την οικονομική της συνδρομή προς την Μειονότητα, όπου αυτό είναι εφικτό και λαμβάνοντας υπόψη τους υφιστάμενους δημοσιονομικούς περιορισμούς.

Η προοπτική ενίσχυσης της Ελληνικής συνδρομής και ρόλου στην οικονομική ανάπτυξη των περιοχών της ΕΕΜ, δεν αναιρεί το γεγονός ότι είναι ευθύνη του αλβανικού κράτους να επιλύσει τα αναπτυξιακά τους ελλείματα. Η οικονομική ανάπτυξη σε περιοχές αυτές θα έχει πάντως και οφέλη για την Αλβανία (λ.χ. μία βιώσιμη ανάπτυξη του τουρισμού εκτός των νησίδων της βαριάς τουριστικής βιομηχανίας στην Αλβανική Ριβιέρα, στους Άγιοι Σαράντα και στο Αργυρόκαστρο, περιοχές που κατακλύζονται από πολύ μεγάλα τουριστικά κύματα κάθε καλοκαίρι, θα προσφέρει περισσότερα και πιο σταθερά έσοδα στο κράτος).

Στο πλαίσιο αυτό Έλληνες Εμπειρογνώμονες της Ευρ. Επιτροπής με εξειδίκευση σε θέματα Εκπαίδευσης, Νεολαίας, Πολιτισμού και Αθλητισμού και ειδικοί σε θέματα αξιοποίησης ευρωπαϊκών προγραμμάτων από τον χώρο της ελληνικής τοπικής αυτοδιοίκησης (Δυτική Μακεδονία και Φλώρινα) και σύμβουλοι επιχειρήσεων και προγραμμάτων από τον Ελληνικό ιδιωτικό τομέα (Ήπειρος-Ιωάννινα), παρουσίασαν την εμπειρία τους από την εφαρμογή των προγραμμάτων, καθώς και των δυνατοτήτων που αυτά προσφέρουν. Εξέφρασαν δε συναφείς σκέψεις, συμβουλές και ιδέες.

Συγκεκριμένα έγινε αναφορά στο πρόγραμμα Erasmus+, το οποίο επιδοτεί την πρακτική άσκηση ή την απόκτηση εργασιακής εμπειρίας νέου εργατικού δυναμικού σε τοπικές επιχειρήσεις. Το πρόβλημα έγκειται στη μικρή χρονική διάρκεια του προγράμματος (έως 12 μήνες). Επίσης ο κύριος partner του Erasmus+ στην Αλβανία είναι το Πανεπιστήμιο των Τιράνων, το οποίο όμως υλοποιεί μόνον προγράμματα κινητικότητας (mobility) για φοιτητές, ενώ οι επιχειρήσεις χρειάζονται προγράμματα mobility για νέους εργαζόμενους. Χρειάζεται συνεπώς παρέμβαση από πλευράς Οργανώσεων Κοινωνίας Πολιτών για να υποβληθούν προτάσεις κινητικότητας για τις επιχειρήσεις. Στην περίπτωση, βεβαίως των Ελλήνων ομογενών, υφίσταται η δυνατότητα να απασχοληθούν στο Erasmus+ ως Έλληνες πολίτες (οι περισσότεροι εξ αυτών έχουν και ελληνική υπηκοότητα, πέραν της αλβανικής-η Ελλάδα συμμετέχει στο Erasmus). Σε κάθε περίπτωση όμως δεν ωφελείται ο υπόλοιπος αλβανικός νότος.

Επιχειρηματίες τόνισαν ότι καίτοι οι ίδιοι προσφέρουν αισθητά βελτιωμένους μισθούς, οι νεοπροσληφθέντες εργάζονται στη μεγάλη τους πλειοψηφία για μικρό χρονικό διάστημα και αφού αποκτούν σχετική εμπειρία και εξειδίκευση, παραιτούνται από τη θέση τους και φεύγουν προς αναζήτηση άλλης εργασίας και μίας «καλύτερης ζωής» στην Ευρώπη.

Σύμφωνα, επίσης, με τους επιχειρηματίες θα ήταν χρήσιμο να υπήρχαν χρηματοδοτούμενα από την Ευρ. Ένωση προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης του υφιστάμενου ανθρώπινου δυναμικού στις επιχειρήσεις. Η Ευρ. Ένωση προσφέρει, περαιτέρω, δυνατότητες απασχόλησης σε Δήμους, Νοσηλευτικά Ιδρύματα και άλλους δημόσιους και τοπικούς οργανισμούς, στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Σώματος Αλληλεγγύης (Solidarity Corps), το οποίο έχει πλέον ενσωματωθεί στο ERASMUS, δυνατότητα που θα μπορούσε, να αξιοποιηθεί από τους ομογενειακούς Δήμους Δρόπολης και Φοινικαίων (λ.χ. χρηματοδότηση μέρους της μισθοδοσίας του προσωπικού τους που θα τους επέτρεπε να αποδεσμεύσουν περισσότερα κονδύλια από τον προϋπολογισμό τους για την υλοποίηση στοιχειωδών έργων υποδομής).

Ως κεντρική ιδέα προτάθηκε, τέλος, να εφαρμοσθεί στον Δήμο Δρόπολης ένα Πιλοτικό Πρόγραμμα κοινωνικού ή/και επιχειρηματικού Erasmus, σε συντονισμό με την Αντιπροσωπεία της Ευρ. Ένωσης στην Αλβανία. Το πρόγραμμα αυτό θα μπορούσε να αποτελέσει ένα πλαίσιο για την εφαρμογή αντίστοιχων προγραμμάτων σε όλη την Αλβανία, η οποία βιώνει τα ίδια προβλήματα σε ό,τι αφορά την φυγή των νέων και δη του εξειδικευμένου ανθρώπινου δυναμικού.

Θα ήταν χρήσιμο να χρηματοδοτήσει η Ευρ. Ένωση την ίδρυση και λειτουργία επαγγελματικών σχολών που θα προσφέρουν κατάρτιση και εξειδίκευση στους νέους και θα τους παρέχουν τη δυνατότητα απορρόφησης στην τοπική αγορά εργασίας. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα επιτυχούς λειτουργίας τέτοιων σχολών είναι η Σχολή Τουριστικών Επαγγελμάτων του παραρτήματος του Πανεπιστημίου Τιράνων στους Αγίους Σαράντα, οι απόφοιτοι του οποίου αξιοποιούνται από την τοπική αγορά εργασίας (τούτο όμως και λόγω του ότι η πόλη συνιστά τη βαριά τουριστική βιομηχανία της Αλβανίας και υπάρχει, συνεπώς, ζήτηση για εξειδικευμένους εργαζόμενους στον τουριστικό κλάδο).

Κατά συνέπεια, πέραν των προγραμμάτων Erasmus, διαπιστώθηκε η ανάγκη για τη δημιουργία οργανώσεων νέων (Social Incubators) που θα απασχολούνται με κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα της περιοχής τους, θα προτείνουν λύσεις και θα επιδιώκουν σε συνεργασία με αρμόδιους τοπικούς φορείς να τις υλοποιήσουν. Οι ομάδες αυτές θα μπορούν να λειτουργούν, αφενός ως θερμοκοιτίδες επιχειρηματικότητας, επιδιώκοντας τη δημιουργία νεοφυών επιχειρήσεων και αφετέρου να συμμετέχουν στην αξιοποίηση, διαχείριση και υλοποίηση ευρωπαϊκών αναπτυξιακών προγραμμάτων, συνδράμοντας τους Δήμους, οι οποίοι έχουν, κατά γενική ομολογία έλλειψη επαρκώς εξειδικευμένου προσωπικού σε αυτόν τον τομέα.

Η ΕΕ χρηματοδοτεί τέτοιου είδους οργανώσεις και υπάρχουν ήδη επιτυχημένα παραδείγματα σε περιοχές της Ελλάδος, όπως η Δυτική Μακεδονία και η ¨Ηπειρος. Στόχος παραμένει η προσέλκυση των νέων, προκειμένου παραμείνουν στον τόπο καταγωγής τους και η παροχή κινήτρων σε αυτούς για να ανελιχθούν στον τόπο τους, συμβάλλοντας στην ανάπτυξή του, αλλά και στη διαχείριση/αντιμετώπιση των προβλημάτων του.

Σε κάθε περίπτωση, είναι χαρακτηριστική η έλλειψη ενημέρωσης και γνώσεως σε ό,τι αφορά τα ευρωπαϊκά προενταξιακά προγράμματα, η οποία διαπιστώνεται όχι μόνον σε επίπεδο τοπικής αυτοδιοίκησης, αλλά και σε επίπεδο Κοινωνίας των Πολιτών. Στην περιοχή λ.χ. της Δρόπολης υπάρχει κάποια εμπειρία μόνον με διασυνοριακά Ευρωπαϊκά Προγράμμτα Interreg Greece-Albania, αγνοώντας άλλα ευρωπαϊκά χρηματοδοτικά/αναπτυξιακά εργαλεία όπως το «Horizon Europe» ή το «Creative Europe» και το "NDICI” Συνεπώς, χρειάζεται μία συστηματικότερη και πιο οργανωμένη μετάδοση της πληροφόρησης, σχετικώς με τη βοήθεια που δύναται να προσφέρει η ΕΕ. Χρήσιμη βάση συνιστά η Έκθεση "Project Europe 2030”.

Θα πρέπει συνεπώς να καταρτιστεί ένα αναπτυξιακό σχέδιο για τον Δήμο Δρόπολης και τον Δήμο Φοινικαίων αντιστοίχως που θα ανταποκρίνεται στις διαπιστωμένες ελλείψεις τους και στα παραγωγικά και συγκριτικά πλεονεκτήματά τους.

Το σχέδιο θα προβλέπει στόχους πενταετίας ως προς τις προτεραιότητες σε τομείς βασικών υποδομών (μεταφορές, υγεία, ενέργεια), πολιτισμού, τουρισμού, αγροτικής ανάπτυξης και φυσικού περιβάλλοντος, καθορίζοντας, συνεπώς, και το είδος των ευρωπαϊκών προγραμμάτων που θα πρέπει να υλοποιηθούν. Και τούτο διότι είναι ανάγκη τα προγράμματα αυτά να είναι πιο στοχευμένα, ούτως ώστε να αποφεύγεται η πολυδιάσπαση των σχετικών κονδυλίων σε διάσπαρτα, μικρής κλίμακας και μη αλληλένδετα μεταξύ τους προγράμματα. Η εφαρμογή του σχεδίου θα αξιολογείται σε ετήσια ή εξάμηνη βάση και το σχέδιο θα αναθεωρείται στηριγμένο στα ευρήματα των αξιολογήσεων.

Οι ανωτέρω ομογενειακοί Δήμοι θα πρέπει να συστήσουν ειδική ομάδα που θα ασχοληθεί με Ευρωπαϊκά προγράμματα, σε συνεργασία με εμπορικά επιμελητήρια της περιοχής (π.χ. Εμπορικό Επιμελητήριο Αργυροκάστρου). Η ομάδα αυτή θα μπορούσε να απαρτίζεται και από μέλη των οργανώσεων νέων (Social Incubators) που θα χρηματοδοτούνται από την ΕΕ. Χρήσιμο επίσης θα ήταν να υπάρχουν εξειδικευμένα επιμορφωτικά σεμινάρια ως προς την αξιοποίηση ευρωπαϊκών προγραμμάτων σε υπαλλήλους των ομογενειακών δήμων και Φορέων της Κοινωνίας των Πολιτών (Μη Κερδοσκοπικοί Οργανισμοί-Οργανώσεις) που τους έχει ανατεθεί η αρμοδιότητα παρακολούθησης και υλοποίησης αυτών. Στα σεμινάρια αυτά θα μπορούσαν να συνδράμουν οι ελληνικές αρχές (πχ. ΜΟΔ) και Περιφέρεια Ηπείρου (π.χ. Διαχειριστική Αρχή), Έλληνες σύμβουλοι και φορείς της κοινωνίας πολιτών (Οργανώσεις Κοινωνίας Πολιτών και ιδρύματα) και της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας.

Παράλληλα θα ήταν σκόπιμο να συσταθεί μία Ομάδα Δράσης-ΟΔ από εκπροσώπους της Ελληνικής Εθνικής Μειονότητας, αλλά και ειδικούς (ως ανωτέρω) από την Ελλάδα, η οποία σε συνεργασία με τους ομογενειακούς δήμους θα καταγράψει τα αναπτυξιακά ζητήματα και προβλήματα, προτείνοντας και αντίστοιχες λύσεις (στην ΟΔ θα πρέπει πάντως να υπάρχει και συμμετοχή Αλβανών παραγόντων). Το προϊόν αυτής της επεξεργασίας θα μπορούσε να συμπεριληφθεί σε μία έκθεση που θα υποβληθεί στην ελληνική και στην αλβανική κυβέρνηση και η οποία θα προτείνει λύσεις για τον ευρύτερο αλβανικό νότο, αναπόσπαστο μέρος του οποίου συνιιστούν και οι περιοχές της ΕΕΜ.

Κεντρική ιδέα είναι το όλο εγχείρημα να βασισθεί σε δύο τριμερείς άξονες. Έναν γεωγραφικό-κάθετο που θα απαρτίζεται και θα λειτουργεί στο πλαίσιο της συνεργασίας Ευρωπαϊκής Ένωσης, Ελλάδος και Αλβανίας και έναν οριζόντιο που θα απαρτίζεται από Δημόσιες Αρχές (λ.χ. Διπλωματικές και Προξενικές Ελληνικές Αρχές, ομογενειακοί Δήμοι, Αλβανικοί αρμόδιοι φορείς), Επιχειρηματίες (συμπεριλαβανομένων και εμπορικών επιμελητηρίων) και Οργανώσεων της Κοινωνίας των Πολιτών.

Τέλος, συμβολή, στην ενίσχυση των αναπτυξιακών προοπτικών των ομογενειακών περιοχών, αλλά και του ευρύτερου αλβανικού νότου θα μπορούσε να έχει η αναβάθμιση της λειτουργίας και των προσβάσεων των μεθοριακών σταθμών και των τελωνείων που βρίσκονται στα ελληνοαλβανικά σύνορα και δη εκείνου της Κακαβιάς, ούτως ώστε να διευκολυνθούν και ενισχυθούν οι διμερείς εμπορικές συναλλαγές, αλλά και οι αμφίδρομες τουριστικές ροές που παρατηρούνται όλον τον χρόνο (όπως επισημάνθηκε και από τον Πρόεδρο του Εμπορικού Επιμελητηρίου Αργυροκάστρου).

Συμφωνήθηκε να διοργανωθεί αντίστοιχη ημερίδα στον Δήμο Φοινικαίων τον ερχόμενο Οκτώβριο (πιθανή ημερομηνία Τετάρτη 11.10.2022) με καλή προετοιμασία και στοχευμένη θεματολογία που θα αφορά τις ιδιαίτερες ανάγκες της συγκεκριμένης περιοχής.

Εξετάζεται, πιθανή επίσκεψη στα Τίρανα για γνωριμία και συζητήσεις με τους παράγοντες που μπορούν να έχουν σχετική συμβολή.

Συμφωνήθηκε, επίσης, η σύσταση Ομάδας Δράσης (όπως παραπάνω) μέχρι το τέλος του τρέχοντος έτους, που θα είναι προϊόν της παρούσης προετοιμασίας. Αυτή θα αποτελείται τόσο από αρμοδίους, όσο και από εθελοντές. Στόχος θα είναι η επεξεργασία σχετικής έκθεσης, η δημιουργία ειδικής ομάδας στο πλαίσιο της τοπικής αυτοδιοίκησης για ευρωπαϊκά προγράμματα, καθώς και η εθελοντική κινητοποίηση Ελλήνων και άλλων εργαζομένων στην ΕΕ προς τον σκοπό αυτό.

Σύμφωνα με σταχυολόγηση διαφόρων προτάσεων και προσεγγίσεων που διατυπώθηκαν παρατίθενται σε τίτλους τομείς χρήσιμων παρεμβάσεων ως ακολούθως:

• Παραδοσιακές και νέες μορφές οικονομίας.
• Δημιουργία Σχολής τεχνικής κατάρτισης.
• Θερμοκοιτίδα επιχειρηματικότητας.
• Τυροκομικό μουσείο - εκπαιδευτικός οργανισμός γευσιγνωσίας.
• Πρωτοβάθμια υγεία.
• Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας
• Ορεινές περιοχές, βελτίωση οδικού δικτύου.
• Θέατρο Αδριανούπολης.
• Κατασκευή, ανακαίνιση και συντήρηση μονοπατιών.

Ο κ. Νίκος Γιαννής επισήμανε, περαιτέρω, τη σημασία, προς επίτευξη των σκοπών αυτών, της προενταξιακής αξιοποίησης των δυνατοτήτων εργασίας στην ΕΕ και σε λοιπούς συναφείς οργανισμούς και φορείς, κυρίως των Βρυξελλών, στελεχών προερχόμενων από την ΕΕΜ και τη νότιο Αλβανία γενικότερα, όπως είχε συμβεί και με την Ελλάδα και άλλες υποψήφιες χώρες.

Όλοι οι συμμετέχοντες εκτίμησαν την πρωτοβουλία της διοργάνωσης της συγκεκριμένης ημερίδας ως ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσα, χρήσιμη και χρήζουσα συνέχειας. Διαπιστώθηκε η κοινή βούληση και ισχυρή επιθυμία ένταξης της Αλβανίας στην ΕΕ το συντομότερο δυνατόν. Η προοπτική, βεβαίως, αυτή δεν είναι αυτόματη αλλά προϋποθέτει και την εκπλήρωση βασικών πολιτικών κριτηρίων, όπως ο σεβασμός του κράτους δικαίου, της δημοκρατίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων (συμπεριλαμβανομένων και των δικαιωμάτων της ΕΕΜ), όπως καταδεικνύει και η υπόθεση Μπελέρη, σύμφωνα με την παρέμβαση κ. Δημήτρη Σαχαρίδη.

Όπως χαρακτηριστικά και συμπερασματικά λέχθηκε από τον κ. Νίκο Γιαννή, η περιοχή όπου διαβιεί η ΕΕΜ, όπως και οι Αλβανοί της ευρύτερης περιοχής, είναι ακριτική τόσο για την Αλβανία όσο και για την Ελλάδα, και η πρόκληση είναι κατά συνέπεια, να τη μετατρέψουμε σε «κεντροβαρική» γεφυροποιό μεταξύ των δύο χωρών. Στο κεντρικό ερώτημα για το πώς θα επιτύχουμε να κρατήσουμε τον κόσμο στον τόπο καταγωγής του και ειδικώς τους νέους, απάντηση μπορούν ενδεχομένως να δώσουν τα επόμενα βήματα (που αναφέρθηκαν ανωτέρω), θεωρώντας πλέον δεδομένη τη συνεχή κινητικότητα των ανθρώπων που παρατηρείται και πρόκειται να αυξηθεί στον σύγχρονο κόσμο για πολλούς λόγους. Στην Ελλάδα υπάρχει ένα, τηρουμένων των αναλογιών, τεράστιο know how και φυσικά το ίδιο ισχύει και για την ΕΕ. Άρα είναι δυνατή η αποφυγή λαθών που έγιναν στην ελληνική περίπτωση, όπως και στην περίπτωση άλλων νέων χωρών, ειδικώς της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης, ενσωμάτωσης στο ευρωπαϊκό οικονομικό, κοινωνικό, οργανωτικό και αξιακό περιβάλλον.

Η δυναμική της συνάντησης που δημιουργήθηκε με την εν λόγω ημερίδα, πρέπει να διατηρηθεί και αναπτυχθεί, με έμφαση στην πρακτικότητα, ρεαλισμό και ενδεχομένως με μικρά αλλά απτά αποτελέσματα – επιτεύγματα.