Περί της κατάστασης της Κοινωνίας Πολιτών στην Ελλάδα σήμερα. Συνάντηση προσώπων με διαχρονική ενασχόληση στην Κοινωνία Πολιτών.

Στις 5 Οκτωβρίου 2024 η επέκεινα χώρα οργάνωσε μια συνάντηση προβληματισμού, με αφορμή το Σχέδιο Δράσης του Ιδρύματος Μποδοσάκη για την κατάσταση της Κοινωνίας Πολιτών στην Ελλάδα και συζήτησε προτάσεις για τις προοπτικές της. Η συνάντηση πραγματοποιήθηκε κυρίως ψηφιακά με τον συντονισμό να γίνεται από τη Βίτσα Ζαγορίου – επέκεινα χώρα, όπου παρευρέθηκαν ορισμένοι συμμετέχοντες και παράλληλα πήραν μέρος σε μια όμορφη 4ήμερη δραστηριότητα που έφτασε μέχρι το Αργυρόκαστρο.   

Συμμετείχαν οι: Εβίτα Αγαπητού, Θόδωρος Αλεξίου, Κατερίνα Ανδρωνά, Γιώργος Βεινόγλου, Ελένη Γαζή, Μαρία Γανωτή, Γιώργος Γαμπιεράκης, Αλέξανδρος Δεληγιάννης, Νίκος Γιαννής, Δημήτρης Ιωαννίδης, Κωνσταντίνος Ζορμπάς, Άννα-Μαρία Κατωμονιάτη, Νίκος Κέμος, Σπύρος Κόγκας, Γιώργος Λιγνός, Σταύρος Μηλιώνης, Αρετή Παϊζάνου, Άλια Πανέτσου, Γιώργος Παπαδάκης, Σωτήρης Παπασπυρόπουλος, Σπύρος Παππάς, Νίκος Πέτσιος, Νίκος Πιτσούλης, Νίκος Ραΐσης, Νίκη Ρουμπάνη, Ζαχαρώ Φρατζέσκου.

Το θέμα μιας θεωρητικής ή «οριζόντιας» προσέγγισης της Κοινωνίας Πολιτών δεν είναι ίσως ιδιαίτερα ελκυστικό (για τους ακτιβιστές των πεδίων και την αδιαφορία μέρους της κοινωνίας) είναι ωστόσο ουσιώδες· αρχικά, για τις ίδιες τις οργανώσεις της Κοινωνίας Πολιτών, δεύτερο για τα πολιτικά κόμματα, τρίτο για το κράτος και τους φορείς εκτελεστικής διοίκησης, τέταρτο για την κοινωνία και όλους τους ανθρώπους και πέμπτο για την ομαλή λειτουργία ενός ολιστικού συστήματος, το οποίο ισορροπεί ανάμεσα στο ιδιωτικό, το δημόσιο και τον τρίτο τομέα. Είμαστε ανοιχτοί προς όλους τους ορίζοντες, αφήνουμε όλα τα άνθη ν’ ανθίσουν, όπως έβλεπε τα πράγματα ο αείμνηστος Νικήτας Λιοναράκης.

Προς ενημέρωση, το Ίδρυμα Μποδοσάκη προέβη στην κατάρτιση Σχεδίου Δράσης για την Κοινωνία των Πολιτών στην Ελλάδα, σε συνέχεια της κατάρτισης των Σχεδίων Δράσης για το Πανεπιστήμιο του 2030 για την αναβάθμιση της Δημόσιας Υγείας, για το Περιβάλλον και το Κλίμα. Τα Σχέδια Δράσης του Ιδρύματος Μποδοσάκη τελούν υπό την αιγίδα της Α.Ε. της Προέδρου της Δημοκρατίας Κατερίνας Σακελλαροπούλου και τίθενται στη διάθεση των αρμόδιων υπηρεσιών της πολιτείας προς αξιοποίηση. Το προσχέδιο του Σχεδίου Δράσης για την Κοινωνία των Πολιτών, είναι αποτέλεσμα της συλλογικής εθελοντικής εργασίας περισσότερων των 25 μελών της ακαδημαϊκής κοινότητας, μελών Δ.Σ. και στελεχών φορέων από όλο το φάσμα της Κοινωνίας των Πολιτών και είχε τεθεί σε ανοικτή διαβούλευση.

Το Σχέδιο Δράσης για την Κοινωνία των Πολιτών (ΚτΠ) αναδεικνύει τη συμβολή των οργανώσεων στην ενίσχυση της δημοκρατίας, στην κοινωνική συνοχή και στην κάλυψη κενών όπου το κράτος αδυνατεί. Στην Ελλάδα, οι οργανώσεις της ΚτΠ αντιμετωπίζουν περιορισμούς που σχετίζονται με τη θεσμική τους λειτουργία και την εμπιστοσύνη των πολιτών. Το Σχέδιο προτείνει ενίσχυση της θεσμικής λειτουργίας, οικονομική βιωσιμότητα και κοινωνική διάδραση μέσω αυτορρύθμισης, διαφάνειας και λογοδοσίας, καθώς και τη βελτίωση του ρυθμιστικού πλαισίου. Επιπλέον, προτείνεται η ίδρυση ενός παρατηρητηρίου που θα συλλέγει και θα δημοσιοποιεί δεδομένα για την πορεία των οργανώσεων, ενισχύοντας την εμπιστοσύνη των πολιτών και συμβάλλοντας στη διαμόρφωση στρατηγικών. Το παρατηρητήριο θα λειτουργήσει ως εργαλείο υποστήριξης και εκπαίδευσης των οργανώσεων, αναδεικνύοντας βέλτιστες πρακτικές και διευκολύνοντας την αξιολόγηση και τη μέτρηση του κοινωνικού τους αντίκτυπου.

Το σχέδιο αυτό προσέφερε επικαιροποιημένη επισκόπηση και υλικό και μια ευκαιρία ουσιαστικής αναψηλάφησης του πεδίου της κοινωνίας πολιτών μετά από πολλές ανάλογες πρωτοβουλίες και προτάσεις τις τελευταίες 2-3 δεκαετίες. Στη συνάντηση της Βίτσας / επέκεινα χώρα, επισημάνθηκαν αδυναμίες του υφιστάμενου θεσμικού πλαισίου, τέθηκαν τα ζητήματα της χρηματοδότησης σε σχέση τόσο με τον χαρακτήρα των οργανώσεων όσο και με τη βιωσιμότητα και αυτοδυναμία και έγινε η διάκριση μικρών και μεγάλων οργανώσεων. Έγινε διαχωρισμός μεταξύ οργανώσεων, αφενός εθελοντικού χαρακτήρα και αφετέρου συστηματικά χρηματοδοτούμενων, με σκοπούς επαγγελματικού-επιχειρηματικού τύπου προς υλοποίηση ευρωπαϊκών προγραμμάτων ή κρατικών πολιτικών, διάκριση που πρέπει να ληφθεί υπόψη στη χάραξη δημόσιας πολιτικής στο πεδίο της κοινωνίας πολιτών (Σωτ. Παπασπυρόπουλος και άλλοι). Υπήρξε αναφορά στην ασυνέχεια κράτους και τη διαφθορά, στην ανταπόδοση του εθελοντή και στους θεσμούς της δημοκρατίας. Τονίστηκε η ανάγκη ενός εξονυχιστικού ελέγχου και κατά περίπτωση σε αντίθεση με μία οριζόντια «τυφλή» προσέγγιση (Μαρία Γανωτή). Η Ζαχαρώ Φατζέσκου υπογράμμισε τη σημασία της πολιτειακής αγωγής – αγωγής εθελοντισμού, τις σχέσεις συνεργασίας παρά καχυποψίας με την τοπική αυτοδιοίκηση και τις δυσκολίες της τυπικής κινητοποίησης σε σχέση με τις νέες μορφές επίδρασης. Υπήρξε αναφορά στο φαινόμενο της ανόδου της ακροδεξιάς και κατά συνέπεια η επιτακτική ανάγκη ανάπτυξης συνεργειών μέσα από κοινές αρχές και αξίες (Ρέα Παιζάνου). Διατυπώθηκε επίσης η άποψη πως είναι προτιμότερη η δευτεροβάθμια οργάνωση στη βάση των θεματικών / τομεακών, παρά στη βάση της τοπικότητας (Ν.Πιτσούλης). 

Το Σχέδιο Δράσης είναι μια ευπρόσδεκτη αφετηρία με ενδιαφέροντα στοιχεία και προτάσεις, αν και θεωρείται «βαρύ» και τεχνοκρατικό κείμενο που επιβεβαιώνει έναν διάχυτο κρατισμό και δεν τονίζει επαρκώς την αυτορρυθμιστική ικανότητα της κοινωνίας. Κοινό τόπο αποτέλεσε η διαπίστωση πως η αδιαφάνεια της διαβούλευσης του Σχεδίου Δράσης είναι ένα αρνητικό στοιχείο της. Όπως εύστοχα επισημάνθηκε ζούμε σε μια άβολη εποχή και όσο πιο άβολη εποχή τόσο πιο χρήσιμοι είμαστε (Νίκη Ρουμπάνη). Στη συνάντηση της Βίτσας / επέκεινα χώρα, διαπιστώθηκε η ανάγκη στενότερου συντονισμού και οργάνωσης προς επίτευξη των σκοπών της υγιούς ανάπτυξης, προαγωγής και υπεράσπισης της κοινωνίας πολιτών στην Ελλάδα. Η 10 μελής Συντονιστική Επιτροπή που συγκροτήθηκε αποτελείται από τους εξής: Νίκος Γιαννής, Γιώργος Γαμπιεράκης, Νίκος Ραΐσης, Σωτήρης Παπασπυρόπουλος, Αλέξανδρος Δεληγιάννης, Νίκος Πιτσούλης, Γιώργος Παπαδάκης, Ρέα Παιζάνου, Σπύρος Κόγκας, Σταύρος Μηλιώνης, Γιώργος Βεινόγλου.

Το προϊόν αυτής της συζήτησης θα αποτελέσει το αντικείμενο της ανοιχτής εκδήλωσης στο πλαίσιο της φετινής διοργάνωσης MoneyShow, την Κυριακή 3 Νοεμβρίου 2024, στο ξενοδοχείο Κάραβελ στην Αθήνα (13.00-15.00, αίθουσα εκδηλώσεων Νάουσα).