Κοινωνία Πολιτών

Γιατί είναι απαραίτητη σήμερα η κοινωνία πολιτών;

Οι πυλώνες μιας σύγχρονης, ανοικτής, δημοκρατικής και ευημερούσας κοινωνίας είναι τρεις: (1) μια υγιώς λειτουργούσα οικονομία της αγοράς, (2) μια αποτελεσματική, διαφανής, κοντά στον πολίτη, δημόσια σφαίρα συντεταγμένων λειτουργιών, (3) μια σφριγηλή και ανεξάρτητη από ιδιωτικές, κομματικές ή κυβερνητικές επιρροές κοινωνία πολιτών.

Η οικονομία της αγοράς αποτελεί κινητήριο μοχλό της ανθρώπινης δημιουργικότητας και στο πλαίσιο μιας ευνομούμενης πολιτείας και ενός κράτους με ρυθμιστικό ρόλο, αφενός εξασφαλίζει την απελευθέρωση των παραγωγικών δυνάμεων, αφετέρου συνιστά την αναγκαία –αν και όχι ικανή- προϋπόθεση για έναν υψηλό δείκτη δημοκρατικής διακυβέρνησης. Η τελευταία περιλαμβάνει τη δημοκρατική εκλογή των αρχόντων, τη διασφάλιση των δικαιωμάτων του ανθρώπου και του πολίτη και σε τελευταία ανάλυση μια ικανή αναλογία ελευθερίας επιλογών με συλλογική αποτελεσματικότητα. Ο ρόλος των πολιτικών κομμάτων δεν αμφισβητείται πλέον από κανέναν, η κοινοβουλευτική δημοκρατία είναι περισσότερο ισχυρή και περισσότερο διαδεδομένη σε όλον τον κόσμο παρά ποτέ, οι Κυβερνήσεις εκλέγονται δημοκρατικά, οι κρατικές δομές μπορούν να επιτελούν το έργο τους.

Ωστόσο οι περιορισμοί αφενός των μηχανισμών της αγοράς, αφετέρου της επίσημης πολιτικής και της δημόσιας διοίκησης, γίνονται όλο και πιο προφανείς, αυτά που ο πολίτης μπορεί να περιμένει από τις δημόσιες αρχές κάθε είδους και από την ιδιωτική οικονομία έχουν γίνει σαφή, συγκεκριμένα και προσδιορισμένα. Από την άλλη, η πολιτική δεν μπορεί να εξαντλείται στην επίσημη πολιτική, ο πολίτης δεν μπορεί να αρκείται στον ρόλο του ψηφοφόρου μια φορά την τετραετία, η δημοκρατία δεν είναι μόνο μια τυπική πρόβλεψη ούτε μια ονομαστική κατάσταση, είναι πάνω απ’ όλα καθημερινό βίωμα, συμμετοχή στα κοινά υπεύθυνων, ασυμβίβαστων, αυτεξούσιων και ισορροπημένων πολιτών, ακαταπόνητος εξωκοινοβουλευτικός έλεγχος, ουσιαστική πολιτική λειτουργία. Η ευδοκίμηση της δημοκρατίας δεν μπορεί να προεξοφλείται από μόνη την ύπαρξη των τυπικών εξωτερικών της στοιχείων και της οικονομίας της αγοράς, ούτε να αρκείται μόνο σε αυτά.

Πέραν όμως των γνωστών προβλημάτων και αδυναμιών του δημοκρατικού πολιτεύματος, έχουν προστεθεί στις μέρες μας ορισμένοι παράγοντες που καθιστούν την παρουσία της κοινωνίας πολιτών απαραίτητη:

α) επιτάχυνση των τεχνολογικών εξελίξεων που καθιστούν το θεσμικό πλαίσιο που ρυθμίζει όσα θέματα συνδέονται με αυτές παρωχημένο.
β) διεθνοποίηση πληροφορικής και επικοινωνίας, έτσι ώστε να σημειώνεται όλο και συχνότερα υπέρβαση του πλαισίου του έθνους/κράτους.
γ) με την εμβάθυνση της δημοκρατίας, τη συνεχή βελτίωση της παιδείας και τον κατά συνέπεια αυξημένο προβληματισμό και ενδιαφέρον του μέσου πολίτη και ψηφοφόρου για τα κοινά, το έργο διακυβέρνησης κάθε χώρας καθίσταται όλο και πιο δύσκολο και η κάθε απόφαση μείζονος σημασίας απαιτεί όλο και περισσότερη προετοιμασία, διάλογο και χρόνο. Έτσι καταλήγουμε στο οξύμωρο αποτέλεσμα η επιτάχυνση των διεθνών εξελίξεων να συμβαδίζει με επιβράδυνση στα δημοκρατικά συστήματα λήψης αποφάσεων.

Η αντιμετώπιση αυτής της σοβαρής ανακολουθίας στην ομαλή λειτουργία και πρόοδο της δημοκρατίας απαιτεί συνεχή αμφίδρομη επικοινωνία μεταξύ πολιτικών δυνάμεων και κρατικών οργανισμών από τη μια πλευρά και κοινωνίας από την άλλη.

Αυτό το κενό έρχεται να καλύψει η κοινωνία πολιτών σε μια σύγχρονη, ανοικτή και δημοκρατική κοινωνία.

Νίκος Γιαννής

Τι είναι η κοινωνία πολιτών